GÜLİSTAN OKUMAYANLARA

Sadi (Şirazî) Ebu Abdullah Müşerref (ed-din) b. Muslih eş-Şirazi, doğum tarihi -kesin değildir. 1184 ila 1202 arasında tahmin edilir.- 1292 vefat eder. Renkli bir sima. Gezgin ve nüktedan. Düşüncelerini hikaye ve anı şeklinde dile getirir. Bir yönüyle Mevlana'yı andırır. Hikmetli sözleri ve kıssaları zikreder. Darb-ı mesellerden, atasözlerinden çok yararlanır. Toplumun tercümanı gibi davranır ve özlü sözleri dilden dile dolaşır hale gelmiştir. Onun Gülistan'ı medreselerde de okutulur.

Gülistan; nesirler arasına manzumlar yerleştirilmiş, bir mukaddime ve sekiz bölümden oluşur.

1. bölüm: .Hükümdarların hal ve hareketleri. 2. bölüm: Dervişlerin ahlakı. 3. bölüm: Kanaatin fazileti. 4. Bölüm: susmanın faydası. 5. bölüm: Aşk ve gençlik 6. bölüm: Takatsizlik ve ihtiyarlık. 7. bölüm: Terbiyenin etkisi. 8. bölüm: Sohbet adabı diye tasnif edilmiştir.

Biz de kitabı okumayanlar için bazı özlü sözlerini seçerek nakletmeye çalıştık, umarım faydalı olmuştur.

- Aslan mağarada açlıktan can verse, köpeğin ağzından artanı yemez.

- Çöllerde kavrulmuş bir yoksul için haşlanmış şalgam som gümüşten iyidir.

- Murdar murdara yakışır.

- Kendine acımayana kimse acımaz.

- Eceli gelmeyen balık karada dahi ölmezmiş.

- Altın suyu ile yazılmış çirkin yazı...

- Haramzadenin kanı dışında helal bir şeyi olmaz.

- Körün kaşında rastık boş özentidir.

- Eli dünya muradına ermeyen kimse, öz memleketinde bile gariptir.

- Ecel gelmeden ölünmezse de sen ejderhanın ağzına gitme.

- Temren yaradan çıkar, acısı gönülde kalır.

- Nadir üzerine hüküm verilmez.

- Tamahsız kişinin başı dik olur.

- Derdini düşmana söyleme; sevine sevine lahavle çeker.

- Bir sözü bir kere söyle.

- Sözün ortasında söze başlama.

- Bilen kişi her bildiğini söylemez.

- Kötü sesle Kur'an okuyan Müslümanlığın şerefini kırar/zedeler.

- Gönle giren her şey, göze hoş gelir. Yusuf'un (as) yüzüne inkar gözüyle bakan, onu çirkin diye vasıflandırır. İstekli gözle bakıldığında, şeytanı, kerrubi gözlü melek görür.

- Nazlı kul/köle sahibine yumruk atar.

- Savaşçılar düşmanlarını öldürürler, güzeller/sevilenler dostlarını.

- Hekim perhiz veriyor, azgın nefis şeker istiyor.

- Birine hasret duyarak onu özlemek usanmaktan iyidir.

- Aynı kabukta iki iç badem olmak...

- İnsan, tatlı yaşantının değerini musibet görmeden önce bilmiyor.

- Latif iken sert davranmak, sertleşince latif davranmak...

- Kişi nefsinin kötülüklerinden kurtulabilir, iftiracının kötü zannından kurtulamaz.

- Bir düşmanı görmemek için bin dosttan vazgeçmek.

- Harzem'le Hatâ (şehir adı) barış ettiler. Zeyd'le Amr'ın düşmanlıkları daha bitmedi mi?

- Leyla'nın güzelliğine Mecnun'un gözbebekleriyle bakarsan anlarsın...

- İki odun birlikte yanarsa hoş olur.

- Sağlarda yara sızısı olmaz.

- Utanmazlığı adet edinmiş kimse başkalarının şerefini düşünür mü?

- Kimin terazisinde altın olursa, onun pazısı da kuvvetli olur.

- Avına pençesini atan aslana itin ürümesi tesir eder mi?

- İnsanlar kendi ayıplarının hamalıdır.

- Taze gencin şenliğini kocalarda arama.

- Cimri, bir dinar için balçığa saplanmış eşekler gibi aciz kalır da Fatiha isteyene yüz tane okur.

- Kocamış kişi kocakarılardan hoşlanmaz da genç bir bayan kocamış erkekten nasıl olur da hoşlansın.

- Eli titreyen inci dizmesini bilemez.

- Yedi denizde yıkasan bile köpek ıslandıkça daha pis olur.

- İsa'nın (as.) eşeğini Mekke'ye götürsen, döndüğü zaman yine eşektir. (aslına döner)

- Mevki şehrin kapısından dışarı çıkmaz.

- Hüner akan bir çeşmedir, sürekli bir devlettir.

- Babanın mirasını mı istiyorsun; bilgisini ve hünerini öğren.

- Bir yoksul yüz türlü uygunsuz iş yapsa bunun yüzde birini dostları dahi bilmez. Ama sultan beğenmedik bir tek iş etse/yapsa, ülkeden ülkeye onu ulaştırırlar.

- Hocanın cefası baba sevgisinden daha iyidir.

- Dağlara yağmur/kar yağmazsa ırmak bir yıl sonra kuru çay olur.

- Sıcak nefes soğuk demire tesir etmez.

- Terbiye bir ama istidad farklı farklıdır.

- Rızka değil rızkı verene bağlan.

- Herkesin öptüğü Kabe örtüsü ipek böceğinin hatırı için öpülmüyor.

- Hasır dokuyucuyu ipek tezgahında çalıştırmazlar.

- Zincirden kurtulmuş esir, zindana atılan emirden iyidir.

- Ertesi günün harcı ortada olmayanın gecesi darmadağınık olur.

- İyilerin hırkasını giyip cer lokmasını satmak...

- Mide ile şehvet ikizdir. Biri rahatladı mı öbürü şahlanır.

- Yırtıcı köpek eti bulunca; 'Bu, Salih Peygamber'in devesi midir, yoksa Deccal'ın eşeği midir?' diye sormaz.

- Yoksulluk takvanın elinden dizgini alır.

- Şımarık zengin; bilgini dilenci sanır.

- Kudret bineğine binip onu sürmemek.

- Cimrinin kim olduğunu dilenci bilir.

- Cennet nimetlerin önünde ıstırapların duvarı vardır.

(Yararlanılan terceme bkz. Çağdaş Kitap/Buruc Yayınları Gülistan, 2020 İst.)

 Kâzım Sağlam

Twitter