SOHBET

Sohbetin asıl kök kelimesi Arapça (shb): Dost, beraber olma. Dostluk kurmak. Arkadaşlık etmek. Devamlı yanında bulundurmak, beraberinde olmak. Bir şeyin sahibi. Ta-i tenis (dişil tesi) ile gelirse zevce demek. Bu kökten türeyen sohbet kelimesi: Musâhabet etmek, sohbette bulunmak, karşılıklı konuşmak.

Sahabe de aynı kökten gelir. Ayrıca bir kimsenin buluğa ermiş oğluna da denir. (Bkz. Vankulu Mehmed, Vankulu Lügati; Bekir Topaloğlu- Hayrettin Karaman Arapça- Türkçe Yeni Kamus)

Sohbet (Tdk): Dostça, arkadaşça konuşarak hoş bir vakit geçirme, yârenlik, hasbihâl. Söyleşi.

Sohbet (Kubbealtı)1. İki veya daha çok kimse arasında karşılıklı olarak dostça, arkadaşça yapılan konuşma, hasbihal, musâhabe. "Belki de bu kapalı kış aylarının beslediği sohbet yüzünden hemen her Erzurumlu nükteci, biraz hicivcidir."(Ahmet H. Tanpınar)

2. Arkadaşlık etme, birlikte bulunma, arkadaşlık. "Burada sohbetten murat sırf Allah için kurulan dostluk ve dâvâ arkadaşlığıdır." (Süleyman Uludağ)

3. Edeb. Bir kimseyle konuşur gibi yazılan ve bâzan denemeye, bâzan eleştiriye yaklaşan bir yazı türü, söyleşi.

4. Tasavvuf. Allah'a gönül veren insanların bir araya gelip her an O'nunla beraber olduklarını bilmenin edebi ve huzuru içinde, şeyhlerinin veya aralarından ehil birinin yönlendirmesiyle yaptıkları ârifâne söyleşme ve halleşme. "Erenlerin sohbeti artırır mârifeti / Câhilleri sohbetten her dem süresim gelir." (Yûnus Emre)

Sohbet etmek (eylemek): Karşılıklı olarak dostça, arkadaşça konuşmak, söyleşmek, hasbihal etmek. "Nâdanla sohbet etmek âkıle cehennem ateşinden beterdir." (Ömer Seyfeddin)

Sohbet (Ötügen): ...içtenlikle değişik konularda yapılan konuşma. Hz. Muhammed ile yüz yüze konuşma veya onunla aynı ortamda bulunma. Hz. Muhammed ile Müslüman olarak yüz yüze konuşma onuru (yani Sahabe olma özelliğini taşıma).

Sohbet-i yârân: Dostlar sohbeti.

İbn Ataullah el- İskenderi, Tacu'l-Arus'ta şöyle der;

"Ey kardeş iyi bil ki, her şeyin (herkesin) sohbeti kendine göre olur. Allah Teâlâ'nın sohbeti de O'nun emirlerini tutmak, yasaklarından kaçınmakla olur. Meleklerle sohbet, iyilikleri yazdırmakla olur. Kitap ve sünnetle sohbet, onlarla amel etmekle olur, gökler âlemiyle sohbet, onları tefekkür etmekle olur, yerlerle sohbet, ibret ve düşünceyle olur. Hz. Muhammed (s.a.v.) ile sohbet, onun sünnetini yapmakla (sünnetine uymakla) olur, nimetlerle sohbet, şükürle olur, belalarla sohbet, sabırla olur. İbadetlerle sohbet, ihlasla olur. Sohbet senin kalbinde yer edince dostluk olur, o zaman Allah'ın dostu olursun."

Bunlara insanın kendisiyle sohbeti de ilave etmek mümkün.

Sohbet irtibat kurma, iletişimde bulunma, ilişki kurma biçimi, usulü tarzıdır.

Kiminle ve ne ile sohbette bulunmak istersek ona göre bir hazırlığımınız olması lazım. Çatkapı sohbete dahil olunmaz. Sohbetin adabı ve edebi, sohbet edilen merci ile değişebilir. Ama gene de umumi bir sohbet adabından bahsetmek mümkün olabilir.

Sohbet tek taraflı bir monolog değildir, ona da genelde sohbet denilir, ama o ya vaazdır, ya birinin bir konu anlatmasıdır, bir derstir vb.

Sohbet birbirini dinlemeden herkesin aynı andı müdahil olduğu kadınlar koğuşu curcunası da değildir.

Sohbet istişari toplantı da değildir, ama sohbet esnasında fikir teatisi olabilir, olmalıdır.

Sohbet zaman öldürme makinası da değildir. Malayani işlerle iştigal etmek sohbet kapsamına girmemelidir.

Birbirini anlamayan, ilgi alanları kesişmeyenlerin bir araya gelerek yaptıkları toplantılara da olumlu manada sohbet denilmez.

Peki, o zaman sohbet nedir, diye sorulsa verilecek cevaplar da yetersiz kalır.

Modern dünyanın her anı - her zaman dilimini - işgal ettiği bir dünyada yarenlik etmek, tespit edilmemiş gündemlerle bir araya gelmek, rahat edeceği bir ortamda dost meclislerini ihdas etmek, malayani olmayan faydalı, yararlı muhabbetlerde bulunmak hasretini çektiğimiz bir şeydir. İşte hasretini çektiğimiz o şey ne ise sohbet odur veya o olmalıdır.

Yaşantımızı, yapıp ettiklerimizin tümünü, hatta zihnimizi kalıplara sokup bizi anlamsız kurallar yığınına mahkum eden ortamların dışında günaha girmeden, sadece vakit öldürmeyen, birbirlerini dinleyen, birbirlerinin farklı fikir ve müktesebatından yararlanan, yeni ufuklara götüren sade ve rahat bir ortam oluşturmanın adına sohbet denilir, denilmelidir. Böylesi ortamlara çokça ihtiyaç vardır.

Modern dünya, bize organizasyonlar kurmayı, örgütlü toplum oluşturmayı, planlı-programlı bir hayat sürmeyi dayatmış ve hepimiz de bunu kabullenmiş durumdayız.

Her birimiz dünyanın bütün problemlerini çözme mevkiindeyiz zehabına kapılmışız. Dünyanın bu kadar problemleri varken nasıl plansız-programsız yaşayabiliriz. Lakin plan-program o kadar bizi ihata etmiş ki başımızı kaldırıp ne oluyor, bu plan- programlarımız ne denli uygun bunu bile düşünecek vaktimiz yok. Plan-program içinde kaybolmuşuz haberimiz yok.

Allah'ın koyduğu plan- program bize yetmiyor, bizi kesmiyor, beş vakit namazla hayatı programlamak yavan kaçıyor. Kendine ait sorumluluğu hakkıyla yerine getirip başkasının işine karışmamayı sorumsuzluk sayıyoruz. Birisi bu cenderenin dışına çıkar da kendi işine maddi- manevi vazifelerine odaklanır, elinden geldiğince sosyal mesuliyetini ifa ederse o kişi adanmışlık dışına itilir. Allah davasına hizmetten kaçmış addedilir. Gürültü çıkarıp her şeye karışan, her konuda nutuk iradeden, hayatta karşılığı olmayan uç şeyler söyleyen, şazz ve toplum yapısına ters fikirler üretenler ve bunları da topluma dayatanlar rağbet görür. Bu zihniyete sahip kişi/kişiler sohbeti sevmez. Çünkü onlara göre sohbet örgütlüğe engeldir. Örgütlü toplum örgütsüz toplumu daime yönetir ve yönlendirir.

Sohbetin değerine bilemeyenler, kendi üstüne kapanırlar, dar bir çevreye kendilerini hapsederler, zihin oluşumları irtibat halinde olduğu o dar çevrenin iç işleyişiyle sınırlı kalır. Sahip oldukları dar alanın dışındaki oluşum, düşünce vb. ne varsa hepsini dalalet kabul ederler. Bunlar geçmiş tarihe de kendi bulundukları dar alan anlayış ve yaşayışıyla bakarlar. 100 sene 200 yüz sene önce olmuş bir olayı kendi durdukları yere göre değerlendirirler.

Sohbet bütün bu arızalardan sıyrılmanın kapısını bize aralar, aralanan o kapılardan, o gediklerden sohbete katılan herkes kendi kabiliyeti muvacehesinden bir çıkış yolu bulmaya çalışır.

Sohbet Müslüman şahsiyetin oluşumunda olumlu katkı sağlar, Müslümanca birlikte iş yapmanın önünü açar. Müslümanın hatasını anlar ve onu günahlardan korumasına katkı verir.

Yapıp ettiklerimiz Allah'ın emir ve yasakların dışına çıkamaz. İbn Ataullah el- İskenderi'nin beyan ettiği sohbet alanında işaret ettiği gibi sohbeti anlar ve sohbetlerimizi ona göre yaparsak en planlı- programlı organizelerden daha verimli, sade ve rıza-i Bari'ye daha uygun bir hayat sürebiliriz.

Sohbetlerimiz modern dünyanın kalıplarını alt-üst etmelidir.

Sohbetlerimiz, çeşitlenmeli ve Müslüman kardeşliğine ve ümmet istişaresine vesile olmalıdır.

Sohbetlerimiz, organizelerimizi, örgütlenmemizi, ümmetin içinde bir ses olduğunu anlamamızı sağlamalı, kendi üstüne -yapı içine- kapanmayı önleyici olmalı.

...